Wenn die Dunkelheit des Winters langsam dem Licht des Frühlings weicht, wenn die kalten Nächte noch über das Land ziehen, aber in den Herzen bereits die Vorfreude auf neue Wärme erwacht, feiert die Armenische Kirche eines ihrer schönsten und symbolträchtigsten Feste: Tyarnendaratsch („Dem Herrn entgegen“). Es ist ein Fest, das die Darstellung Jesu im Tempel ehrt, aber zugleich tief mit der armenischen Volkskultur verwoben ist.

Ein Fest zwischen Glaube und Tradition

Jedes Jahr am 14. Februar gedenken die Armenier eines zentralen Moments der biblischen Geschichte: Die Hl. Jungfrau Maria und der Hl. Josef bringen das 40 Tage alte Jesuskind in den Tempel nach Jerusalem, wo es von Hl. Simeon, einem alten, frommen Mann, als Messias erkannt und gesegnet wird.

Was in vielen christlichen Traditionen als „Mariä Lichtmess“ bekannt ist, hat in Armenien eine besondere Prägung: Es verbindet christlichen Glauben mit jahrtausendealten Volksbräuchen, die weit vor der Christianisierung des Landes entstanden sind.

Vor der offiziellen Annahme des Christentums im Jahr 301 feierten die Armenier an diesem Tag das heidnische Licht- und Feuerfest „Drndez“, ein Ritual, das die Erneuerung der Natur, die Wiederkehr des Lichts und den Sieg über die dunkle Jahreszeit symbolisierte. Die Kirche hat diesen tief verwurzelten Brauch übernommen und ihm eine neue Bedeutung gegeben – kein heidnischer Ritus, sondern ein christliches Fest, das uralte Symbole weiterträgt.

Das Feuer als Zeichen der Erneuerung

Das leuchtende Zentrum des Festes ist das rituelle Feuer, das in den Dörfern, auf Kirchhöfen oder auf den Plätzen der Städte entzündet wird. Es ist Brauch, dass junge Ehepaare gemeinsam über die Flammen springen – eine Geste, die früher mit Fruchtbarkeit und Schutz vor Unglück verbunden war, heute aber als Symbol für Segen, Einheit und einen neuen Lebensabschnitt verstanden wird.

Doch nicht nur frisch Vermählte, sondern auch Familien, Kinder und ältere Menschen versammeln sich um das Feuer, singen Lieder und werfen kleine Zweige mit bunten Bändern in die Flammen – ein Zeichen dafür, dass Sorgen und Ängste im Licht Gottes aufgehen.

„Das Feuer nimmt das Alte mit und macht Platz für das Neue“, sagt ein älterer Mann in Jerewan. „Wir verabschieden den Winter und heißen das Licht willkommen.“

Ein Fest der Gemeinschaft und der Rituale

Neben dem Feuer stehen Musik, Tanz und besondere Speisen im Mittelpunkt des Festes. Traditionell werden zubereitet:

• Aghands – eine Mischung aus geröstetem Weizen, Nüssen und Trockenfrüchten
• Khachil – eine süße Grütze aus Weizengrieß
• Klondrak – kleine Honigbällchen aus gemahlenem Getreide
• Halva – ein beliebtes Dessert aus Sesam, Honig und Nüssen

Besonders für Kinder gibt es viele interaktive Rituale: In Schulen und Kindergärten werden Lieder, Tänze und Spieleaufgeführt, die den Symbolgehalt des Festes vermitteln.

Ein weiteres traditionelles Ritual ist das „Binden der Wünsche“: Zweige werden mit farbigen Bändern verziert, während man sich etwas wünscht – eine Tradition, die sich über Generationen erhalten hat. Später werden diese Zweige verbrannt, um symbolisch alles Schwere loszulassen.

Feuerfeste in anderen Kulturen

Die Armenier sind nicht die Einzigen, die Feuerfeste feiern, um den Winter zu vertreiben. In vielen Ländern finden ähnliche Rituale statt:

• In der katholischen Kirche ist „Mariä Lichtmess“ bekannt, wo gesegnete Kerzen als Zeichen des Lichts Christi entzündet werden.
• In Persien gibt es das „Chaharshanbe Suri“, ein Feuerritual, bei dem die Menschen über Flammen springen und dabei rufen: „Meine Blässe zu dir, deine Glut zu mir!“ – ein Symbol der Reinigung.
• In Spanien werden bei den Las Fallas riesige Figuren verbrannt, um den Frühling zu begrüßen.
• Auch in Nordeuropa gibt es Feuerrituale, die den Übergang der Jahreszeiten markieren.

Diese Parallelen zeigen, dass das Bedürfnis nach symbolischen Feuerfesten universell ist – unabhängig von der Religion.

Warum Traditionen bewahren?

Ist es noch zeitgemäß, solche Bräuche zu pflegen? Ist das Verbrennen von Zweigen oder das Springen über ein Feuer nicht eine Rückkehr zu alten, überholten Riten?

Die Antwort ist ein klares Nein.

Tyarnendaratsch ist kein heidnisches Ritual, sondern eine christliche Tradition, die alte Symbole in einen neuen, theologischen Rahmen stellt. Das Feuer ist kein Opfer für heidnische Götter, sondern ein Zeichen des Lichts Christi. Das Springen über die Flammen ist keine magische Handlung, sondern ein kultureller Brauch, der Menschen verbindet und Lebensfreude vermittelt.

Die Armenische Kirche hat dieses Fest seit Jahrhunderten bewahrt, weil es die tiefe spirituelle Verbindung zwischen Glauben, Kultur und Gemeinschaft widerspiegelt. In einer Welt, die immer schneller und globalisierter wird, helfen uns solche Feste, unsere Wurzeln zu spüren, Identität zu bewahren und Gemeinschaft zu erleben. Sie sind kein Rückschritt in alte Zeiten, sondern eine Brücke zwischen Vergangenheit und Zukunft.

Und wenn an einem kalten Februarabend in Armenien ein großes Feuer lodert, dann ist es nicht nur ein Fest des Glaubens – sondern auch ein Zeichen dafür, dass das Licht immer über die Dunkelheit siegt. In diesem Sinne laden auch wir in Baden-Württemberg unsere Gemeindemitglieder und Freunde herzlich ein, am Abendgottesdienst am 13.02., um 18:00 Uhr, in Göppingen beizuwohnen und an dem anschließenden Feierlichkeit teilzuhaben.

Pfr. Dr. Diradur Sardaryan
Gemeindepfarrer

Երբ ձմեռուան խաւարն աստիճանաբար տեղի կու տայ գարնան լոյսին, երբ ցուրտ գիշերները տակաւին կը տիրեն, սակայն մեր սրտերուն մէջ արդէն նոր ջերմութեան սպասումը արթնցած է, Հայ Առաքելական Եկեղեցին կը նշէ իր գեղեցիկ ու խորիմաստ տօներէն մէկը՝ Տեառնընդառաջը («Տիրոջը ընդառաջ»): Այս տօնը կը Յիսուսի տաճար ընծայման յիշատակն է, սակայն միեւնոյն ժամանակ խորը արմատներով կապուած է հայկական ժողովրդական աւանդոյթներուն։

Տօն մը՝ Հաւատքի ու Ժողովրդական աւանդոյթներու Խաչմերուկին

Ամէն տարի, Փետրուար 14-ին, հայերը կը յիշեն աստուածաշնչական կարեւոր իրադարձութիւն մը՝ երբ Մարիամ Աստուածածին ու Յովսէփ քառասուն օրեկան մանուկ Յիսուսը կը տանեն Երուսաղէմի տաճար՝ ուր ան կը ճանչցուի որպես Փրկիչ եւ կօրհնուի արդար ու աստուածավախ Սիմէոն ծերունու կողմէ։

Քրիստոնէական այլ եկեղեցիներու մէջ ալ այս տօնը մեծ շուքով կը տոնուի, սակայն Հայաստանի մէջ ան ունի իր ուրոյն դիմագիծը։ Տօնը համատեղած է քրիստոնէական հաւատքը եւ հնագոյն ժողովրդական աւանդոյթները, որոնք առկայ էին դեռ նախքան Հայաստանի քրիստոնէացումը։

Քրիստոնէութիւնը պաշտօնապէս ընդունելէ առաջ՝ 301 թուականին, հայերը այս օր կը նշէին հեթանոսական Տրնդէզ կոչուող տօնը, որ խորհրդանշած է բնութեան վերազարթօնքը, լոյսի վերադարձը եւ մութ շրջանին նկատմամբ յաղթանակը։ Հայ Առաքելական Եկեղեցին ընդունեց այս աւանդոյթը, փոխեց անոր խորհուրդը եւ նոր քրիստոնէական բովանդակութիւն հաղորդեց անոր․ այլեւս ոչ թէ որպես հեթանոսական ծէս, այլ Քրիստոսի լոյսին ու օրհնութեան տօն։

Կրակը՝ Նորոգումի Խորհուրդով

Տօնին ամենակարեւոր խորհրդանիշը լոյսն է, կրակն է, որ կը վառուի գիւղերու ու քաղաքներու հրապարակներուն մէջ, եկեղեցիներու բակերուն եւ ընտանիքներու շրջանին մէջ։ Ըստ աւանդութեան, երիտասարդ ամոլները միասին կը թռին կրակին վրայէն՝ խորհրդանշելու նոր կեանքի սկիզբը, միասնականութիւնը եւ աստուածային օրհնութիւնը։

Բայց ոչ միայն նորապսակները, այլեւ բոլոր ընտանիքները, երեխաները եւ տարեցները կը հաւաքուին կրակին շուրջ, կը երգեն աւանդական երգեր եւ փոքրիկ ճիւղեր կը նետեն կրակին մէջ՝ իբրեւ իրենց մտահոգութիւնները եւ վախերը Աստուծոյ լոյսին մէջ ձգելու խորհրդանիշ։

«Կրակը կ՛այրէ անցեալը եւ տեղ կը բանայ նորին», կը պատմէ տարեց մը Երեւանի մէջ։ «Մենք հրաժեշտ կու տանք ձմեռուան եւ կը դիմաւորենք գարնան լոյսը»։

Տեառնընդառաջի տօնը կը նշուի ոչ միայն կրակի շուրջ, այլեւ երաժշտութեամբ, պարով ու ազգային ուտեստներով։ Աւանդաբար կը պատրաստեն՝

• Աղանձ – բոված ցորենի, ընկոյզի եւ չոր մրգերու խառնուրդ
• Խաշիլ – ցորենի ալիւրէ պատրաստուած քաղցր ճաշատեսակ
• Քլոնդրակ – մեղրով պատրաստուած հացիկներ
• Հալուա – քունջութէ, մեղրէ եւ ընկուզեղէնէ պատրաստուած անուշեղէն

Երեխաներուն համար կը կազմակերպուին երգերու, պարերու եւ խաղերու ներկայացումներ՝ տօնին խորհուրդը փոխանցելու համար։

Մէկ այլ աւանդական ծէս է «Ցանկութիւններու Կապոցը», որուն ընթացքին ճիւղեր կը զարդարեն գոյնզգոյն ժապաւէններով եւ ցանկութիւն կը մաղթեն։ Յետոյ այդ ճիւղերը կը զետեղեն կրակին մէջ՝ խորհրդանշելով ձերբազատում ծանրութիւններէն եւ հոգսերէն։

Կրակի Տօները այլ մշակոյթներու մէջ

Հայերը միակը չեն, որ կրակի տօնով կը դիմաւորեն գարունը։ Բազմաթիւ մշակոյթներ նմանօրինակ աւանդոյթներ ունեցած են եւ տակաւին ունին․

• Կաթոլիկ եկեղեցւոյ մէջ կը նշեն Լոյսին Տօնը, երբ օրհնուած մոմեր կը վառեն՝ խորհրդանշելու Քրիստոսի լոյսը։
• Պարսկաստանի մէջ Չահարշանբէ Սուրի կոչուող կրակի ծէս կայ, ուր մարդիկ կը թռին բոցերու վրայէն՝ մաղթելով․ «Իմ դեղնութիւնը քեզի, քու կարմրութիւնը ինծի»։
• Իսպանիոյ Լաս Ֆալլաս տօնին մեծածաւալ արձաններ կը վառեն՝ գարնան մուտքը ողջունելու համար։
• Հիւսիսային Եւրոպայի մէջ կրակի ծէսերը օգտագործուած են գարնան եւ ձմեռուան փոփոխութիւնը նշելու համար։

Այս զուգահեռները կը փաստեն, որ կրակի խորհրդանշական նշանակութիւնը համամարդկային է՝ անկախ կրօնէն կամ մշակոյթէն։

Ինչո՞ւ Պահպանել Աւանդոյթները

Արդեօ՞ք այսպիսի տօներ նշելը արդիական է։ Չէ՞ որ կրակի վրայէն թռչիլը կամ ճիւղեր վառելը անցեալի սնահաւատութեան մնացորդաց չեն։

Պատասխանը յստակ է՝ ոչ։

Տեառնընդառաջը հեթանոսական ծէս չէ, այլ քրիստոնէական տօն, որ հին խորհրդանիշները պահած է՝ նոր իմաստ վերագրելով անոնց։ Կրակը զոհաբերութիւն չէ հեթանոս աստուածներուն, այլ Քրիստոսի լոյսի խորհրդանիշ։ Կրակէն թռչիլը կախարդական արարողութիւն չէ, այլ մշակութային աւանդոյթ մը, որ կ՛ամրապնդէ համայնքային կապերը եւ ուրախութիւն կը հաղորդէ։

Հայ Առաքելական Եկեղեցին դարերու ընթացքին պահպանած է այս տօնը, որովհետեւ ան կը միացնէ հաւատքը, մշակոյթը եւ համայնքային համախմբումը։ Այսօրուայ արագ եւ գլոբալացած աշխարհին մէջ այսպիսի տօները մեզի կը տրամադրեն հնարաւորութիւն՝ արմատներուն վերադառնալու, ինքնութիւնը պահելու եւ հաւաքական զգացումով լեցուելու։ Անոնք անցեալի վերապրումը չեն, այլ կամուրջ մը՝ անցեալէն դէպի ապագայ։

Եւ երբ Փետրուարեան ցուրտ գիշերուան մը վրայ մեծ խարոյկ մը կը բոցավառի Հայաստանի մէջ, այդ աւելի քան կրակի ջերմութիւն է․ հաւատքի, լոյսի ու յոյսի նշան մըն է, որ կը փաստէ՝ լոյսը միշտ կը յաղթէ խաւարին։

Տիրատուր քհն. Սարդարեան