Im Rahmen der Armenischen Kulturtagen in Stuttgart feierte am 23. Oktober 2024, Vigen Chaldranyans Alter Ego seine Premiere und zog das Publikum in eine künstlerische Auseinandersetzung mit den fundamentalen Fragen von Identität, kulturellem Erbe und dem Schweigen. Chaldranyan inszeniert die Biografie des legendären armenischen Priesters und Musikethnologen Komitas Vartabed als eine philosophische Reise durch das individuelle und kollektive Gedächtnis. Der Film fragt nach der Rolle der Künstler, die das Schweigen durchbrechen – oder verstummen. Alter Ego wird damit zum Herzstück des Mottos der Kulturtage „Verwurzelt in der Vergangenheit. Offen für die Zukunft.“

Eine Hommage an Komitas: Wächter der armenischen Seele

Chaldranyans Film greift das Vermächtnis von Komitas auf, der als musikalisches Genie die armenische Volksmusik bewahrte und ihre ursprüngliche Schönheit rettete. Durch seinen Weg, sein Land und die Kultur vor den Verwerfungen des Völkermordes zu schützen, wird Komitas zur Identifikationsfigur für jeden, der in einer verwundeten Geschichte verankert ist. Der Film fragt mutig, ob Künstler von heute – in einem Zeitalter globaler Krisen und digitaler Zerstreuung – zu neuen „Komitas“ werden können, die etwas zu sagen haben, oder ob sie sich in das Schweigen zurückziehen.

Visuelle Poesie: Die Kunst der Reduktion

Alter Ego besticht durch eine Bildsprache, die in Schwarz, Weiß und Grau gehalten ist. Chaldranyan nutzt diese reduzierte Palette, um eine Atmosphäre der Stille und Vergänglichkeit zu schaffen, in der die Figuren zwischen Realität und Traum, zwischen Gegenwart und Vergangenheit schweben. Der Filmemacher kreiert damit ein Werk, das sich einer klaren Interpretation entzieht und den Zuschauer dazu einlädt, selbst in das Mysterium des Seins einzutauchen. In den leisen Momenten scheint Komitas’ Musik im Hintergrund zu flüstern und hebt das Werk auf eine metaphysische Ebene.

Schweigen als politischer und spiritueller Akt

Pfarrer Dr. Diradur brachte es in seiner Dankesrede auf den Punkt: „Dieser Film zeigt uns, dass wir nicht länger schweigen dürfen.“ Das Schweigen in Alter Ego ist mehr als eine Abwesenheit von Klang; es ist ein Symbol für das kollektive Trauma der Armenier und das tiefe Bedürfnis, ihre Geschichte im Hier und Jetzt zu verankern. Chaldranyan spielt mit dieser Stille und fordert das Publikum auf, das Schweigen nicht nur zu verstehen, sondern es als Aufruf zum Handeln zu begreifen. In einer Welt, die oft nach lauterer, flüchtiger Unterhaltung verlangt, erinnert der Film daran, dass Kultur aus Erinnerung und Überlebenswillen entsteht.

Eine universelle Geschichte des Überlebens und des Widerstands

Die Geschichte, die Chaldranyan erzählt, reicht über die armenische Erfahrung hinaus und berührt universelle Themen: die Suche nach einem inneren Selbst, die Kraft der kulturellen Wurzeln und das Erbe eines Volkes, das trotz historischer Katastrophen nie aufgehört hat zu singen und zu träumen. Chaldranyans Alter Ego ist ein intimes Porträt, das von der Hoffnung durchzogen ist, dass diese Stimmen auch die Zukunft prägen werden, auch wenn die aktuell noch ungeboren sind.

Ein Film, der nachhallt:
Armenien und die Welt in einer Stimme vereint

Vigen Chaldranyans Werk verweist darauf hin, dass die künstlerische Suche nach dem „Alter Ego“ nicht nur ein persönlicher Akt, sondern eine Verantwortung gegenüber der eigenen Kultur und den kommenden Generationen ist. Mit Alter Egoerschafft Chaldranyan einen Film, der über die visuelle Erfahrung hinausgeht und zu einem stillen, aber mächtigen Protest gegen das Vergessen wird. Sein Film ist ein Meisterwerk, das seine Zeit überdauern wird – verwurzelt in der Vergangenheit und offen für die Zukunft.

AGBW

23 Հոկտեմբեր 2024: Շտուտգարտի մէջ կայացած Հայ մշակոյթի օրերուն ընթացքին Վիգէն Չալդրանեանի «Ալթեր Էգո»ն (Վարդապետի լռուտ„ւնը) իր անդրանիկ ցուցադրութեամբ հանդիսատեսը նետեց ինքնութեան, մշակութային ժառանգութեան եւ լռութեան հիմունքային հարցերու վերլուծման մէջ։ Չալդրանեան ներկայացուց հայ մտաւորական եւ երաժշտագէտ Կոմիտաս Վարդապետի կենսագրութիւնը որպէս անձնական եւ հաւաքական յիշողութեան փիլիսոփայական ուղեւորութիւն։ Ֆիլմը հարցադրում կը կատարէ՝ թէ ի՞նչ դեր ունին հայ արուեստագէտները աշհարհին ըսելու՝ պիտի խզեն լռութիւնը, թէ պիտի շարունակեն լռութեան մատնուիլ։ «Ալթեր Էգո»-ն այսպիսով վերածուեցաւ Հայ Մշակույթի Օրերու կարգախօսի՝ «Անցեալին մէջ արմատացած, բաց դէպի ապագայ», կեդրոնական հարցադրման։

Հոմաժ Կոմիտասին՝ Հայոց Հոգիի Պահապանը

Չալդրանեանի ֆիլմը կը վերակենդանացնէ Կոմիտասի ժառանգութիւնը, որ երաժշտական հանճար էր եւ հայ ժողովրդական երաժշտութեան ազնիւ գեղեցկութիւնը պահպանեց։ Իր կեանքի ընթացքին ան փորձեց իր հայրենիքը եւ մշակոյթը փրկել ոչնչացման կործանիչ ալիքէն։ Կոմիտասը կ՚ազդէ իւրաքանչիւրին, ով խարսխուած է իր վէրքոտ պատմութեան մէջ։ Ֆիլմը համարձակ հարց կու տայ՝ այսօրուան արուեստագէտները, համաշխարհային տագնապներու եւ թուայնացած յորձանուտին մէջ, կրնա՞ն դառնալ նոր «Կոմիտասներ», որոնք կ՚ունենան բան մը ըսելու այս աշհարհին՝ կամ լռութեան մէջ պիտի շարունակեն նահանջել։

Տեսողական քնարերգութիւն՝
պարզութեան արուեստը

«Վարդապետի լռութիւն»-ը առանձնայատուկ է իր սեւ, ճերմակ եւ մոխրագոյն գունապնակով։ Չալդրանեան օգտագործած է այս պարզեցուած գեղագիտութիւնը՝ ստեղծելու լռութեան եւ անցողիկութեան մթնոլորտ մը, ուր կերպարները կը ծփին իրականութեան եւ երազի, ներկայութեան եւ անցեալի միջեւ։ Կինոռեժիսորը կ՚արարէ այնպիսի գործ մը, որ կը խուսափի պարզ բացատրութիւններէ եւ հանդիսատեսին կը հրաւիրէ, որ իւրովի խորասուզուի գոյութեան առեղծուածին մէջ։ Հանգիստ պահերուն գույները, Չալդրանեանի հմտութեամբ՝ Կոմիտասի մեղեդին ֆիլմի ընթացքին կը թեւածէ հանդիսատեսը եւ ֆիլմը կը բարձրացնէ դէպի մետաֆիզիքական մակարդակ։

Լռութիւնը որպէս Քաղաքական եւ Հոգեւոր Ակտ

Բադեն-Վյուրթեմբերգի հոգեւոր հովիւ, արժանապատիւ Տ. Տիրատուր քհն. Սարդարեանը, ֆիլմի աւարտին ըսաւ՝ «Այս ֆիլմը ցոյց կու տայ, որ չենք կրնար այլեւս լռել»։ Ըստ անոր, լռութիւնը «Ալթեր Էգո»-ի մէջ աւելի է, քան ձայնի բացակայութիւնը։ Ան կը խորհրդանշէ հայերու հաւաքական վէրքը եւ անհրաժեշտութիւնը՝ զայն ներկային մէջ ամրագրելու։ Չալդրանեան կ՚օգտագործէ լռութեան գաղըփարը՝ հանդիսատեսին յորդորելով ոչ միայն հասկնալ, այլ զայն որպէս կոչ ընկալել։ Մարդկութեան այս արագընթաց աշխարհին մէջ, ուր յաճախ կը տիրապետէ անցողիկ զուարճանքին ձայնը, ֆիլմը կը յիշեցնէ, որ մշակոյթը կազմուած է յիշողութենէն եւ գոյատեւման կամքէն։

Տիեզերական պատմութիւն՝
Գոյատեւումի եւ Դիմադրութեան մասին

Չալդրանեանի պատմութիւնը կ՚անցնի հայ իրականութենէն անդին եւ կը շօշափէ համամարդկային խնդիրներ՝ ներքին ինքնութեան փնտռտուքը, մշակութային արմատներու ուժը եւ ժողովուրդի մը ժառանգութիւնը, որ պատմական կոտորածներուն հակառակ երբեք դադրած չէ երգելէ եւ երազելէ։ Չալդրանեանի «Ալթեր Էգո»ն կը հանդիսանայ յոյսով ներշնչուած խորը դիմանկար մը, որ կը հաստատէ, թէ այդ ձայները պիտի շարունակեն ազդել ապագային վրայ։

Հայաստան եւ Աշխարհ՝ Միացեալ Ձայնի Մէջ

Վիգէն Չալդրանեանի գործը կը յիշեցնէ, որ արուեստագէտին ինքնախորհուրդը ոչ միայն անձնական արարք է, այլ պատասխանատուութիւն՝ սեփական մշակոյթի եւ գալիք սերունդներու նկատմամբ։ «Ալթեր Էգո»-յով Չալդրանեան կը ստեղծէ ֆիլմ մը, որ կը ձգտի վերացականի սահմաններէն անդին՝ դառնալով լուռ, բայց հզօր բողոք ընդդէմ մոռացման, ակունքներով անցեալին մէջ, սակայն բաց. ապագա գալիքներու առջեւ:

ԲՎՀՀ